Bilgisayarlı Satranç Tarihçesi

Bilgisayarlı Satranç - Tarihçe

... Satranç oyuncuları dışında, bilgisayarların veya makinaların satranç oynaması fikri oldukça eskidir. Bu konudaki kaynaklar, XVIII. yüzyılda The TURK adlı bir satranç oynayan makinanın varlığından söz ederler. 1769 yılında Macar mühendis Baron Wolfgang von Kempelen, Avusturya kraliçesi Maria Theresia için hazırladığı bu makina zamanın en güçlü satranç oyuncularını yenmiş ve adından oldukça bahsettirmiştir.

Bilgisayarlı satranç konusu satranç oyuncularının olduğu kadar bilgisayar mühendislerinin de ilgi alanına girmektedir. Şimdi okuyacağınız bu yazı dizisinde konunun tarihçesine, içeriğine, özelliklerine bir bakalım istedim.

Satranç oyuncuları dışında, bilgisayarların veya makinaların satranç oynaması fikri oldukça eskidir. Bu konudaki kaynaklar, XVIII. yüzyılda The TURK adlı bir satranç oynayan makinanın varlığından söz ederler. 1769 yılında Macar mühendis Baron Wolfgang von Kempelen, Avusturya kraliçesi Maria Theresia için hazırladığı bu makina zamanın en güçlü satranç oyuncularını yenmiş ve adından oldukça bahsettirmiştir.Uzun zaman sonra ise makinanın aslında içerisinde iyi bir satranç oyuncusu barındıran bir alet olduğu ve mekanik olarak makinaya satranç oynattığı ortaya çıkmıştır.

Yazılım alanında ise ilk satranç oynayan yazılımın 1942-1945 yılları arasında Konrad Zuse tarafından, Plankalkul (Plan Calculation) dili kullanılırak yazıldığından bahsedilir. Bazı kaynaklarda ise Alan Turing tarafından 1947 yılında ilk satranç yazılımının hazırlandığından bahsedilir.

1949 yılında ise Claude Shannon bilgisayarların nasıl programlanabileceğini tanımladı ve Ferranti digital makinasında iki hamlede mat yapan programı geliştirdi. Shannon 1950 yılında halen günümüzdeki programlar tarafındanda takip edilen metodunu açıklayan ilk makalesini yayınladı. Bu makalesinde iki genel stratejiye dayanan çözümleri vardı.

A : Mümkün olan tüm hareketleri belli bir derinliğe kadar bir ağaca yerleştir, ve en iyi kazanç oluşturabilecek hamleleri bul.

B: Satranç bilgisini kullanarak belirli bir derinlikte en uygun hamleyi ara.

1956 yılında MANIAC-1 bilgisayarında, 11KHZ ve 600 Word hafızalı bilgisayar, 6*6 satranç varyantında, A tipinde satranç oynayabilen bir yazılım hazırlandı, ilk çalışan satranç yazılımı olarak tarihe geçti, 4 hamle derinliğe kadar 12 dakikada tarayabiliyor ve zayıf düzeydeki satranç oyuncularını yenebiliyordu.

1959 yılında Arthur Samuel, yapay öğrenme teknikleri üzerinde çalışmalara başladı.

1966 yılında Greenbelt tarafından hazırlanan MacHack VI (PDP-6), Massachussets amator şampiyonasında 1 beraberlik ve 4 yenilgi alarak USCF 1243 rating aldı.

1970 yılında altı programın katılımıyla bilgisayarlar arası satranç şampiyonası düzenlendi, Atkin ve Gorlen tarafından hazırlanan CHESS 3.0 birinci oldu.

1974 yılında KAISSA, ilk WCC(World Computer Chess)'yi kazandı.

1977 yılında, Bell Laboratuarları Belle ismini verdikleri sadece satranç oynayan bir bilgisayar geliştirdiler, 20.000 $ değerindeki bu bilgisayar, saniyede 180.000 hamle tarayabiliyordu ve o zamanki süper bilgisayarlar, ancak 5.000 hamle tarayabiliyordu. Belle 1980-83 arası dünya bilgisayarlar arası şampiyonluklarını kazandı.

Aynı yıl Chess 4.6, G.M. Michael Stean'i yenerek ilk büyük usta yenen program olarak tarihe geçti.

Yine aynı yıl, The International Computer Chess Association (ICCA) , kuruldu.

1981 yılında CRAY BLITZ Missisipi Eyalet Şampiyonasını 2258 rating ile kazandı.

1985 yılında HITECH 2530 rating'e ulaştı.

1988 yılında DEEP THOUGHT 2745 performans ile Amerika Açık Satranç turnuvasında birinciliği GM Bent Larsen ile paylaştı.

1989 yılında DEEP THOUGHT Kanada'daki Dünta Bilgisayarlar arası satranç şampiyonasını 2600 rating ile kazandı. DEEP THOUGHT saniyede 2.000.000 hamle tarayabiliyordu.

1988 yılında GM Bent Larsen, 1989 yılında GM Robert Bryne, 1990 yılında MEPHISTO GM Anatoly Karpov, GM Robert Huebner, GM David Bronstein'ı, 1992 yılında Fritz 2 Kasporov'u, 1993 yılında DEEP TOUGHT GM Judit Polgar'ı yenen bilgisayar yazılımları oldular.

Son yılların en iyi santranç programı,son dört yıldır Dünya Bilgisayarlar Arası Satranç Şampiyonası'nın (WCCC) galibi Rybka'dır.

Bilgisayarlı satranç için düzenlenen WCC ile ilgili düzenlenmiş listeye ulaşabilirsiniz.Yıllara göre kazanan yazılımların yer aldığı liste bütün turnuva düzenlenen yılları içermekte, ayrıca ICC(International Computer Chess) turnuvaları ile ilgili ayrıntılı, tüm katılımcılar ile ilgili 

bilgilerin yer aldığı listeye ulaşabilirsiniz.

Kaynaklar: 
Computer Chess: Past to Present (C) 1993, Alejandro Lopez-Ortiz 
COMPUTER CHESS TRIVIA by Bill Wall 
David Eppstein, Dept. Information & Computer Science, UC Irvine,
About The History of Computer Chess , About.com,
PLY/SSDF Story , Tony Hedlund,
http://www.chessbase.com/columns/column.asp?pid=162 
http://www.theturkbook.com/home.php
http://www.computerschaak.nl/historie_frame.html 
http://www.cs.unimaas.nl/icga/
http://www.yapay-zeka.org/modules/icontent/index.php?page=53

Yazan: Erol Çiçen